Ondanks de beloften die zijn gedaan in het klimaatakkoord van 2015 te Parijs, stegen de wereldwijde koolstofemissies met 1,7 procent in 2017 en met nog eens 2,7 procent in 2018. Hoewel kernenergie al lang wordt gezien als een schone alternatieve energiebron die lokaal kan worden geproduceerd, zijn er blijven de zorgen over de veiligheid aanhouden. Dit heeft sommige landen ertoe gedwongen om de aardgas optie eens te bekijken en te zien als een overbruggende brandstof die ons kan verbinden met een toekomst van energieonafhankelijkheid en duurzaamheid. Gas is echter niet zonder problemen.
De mythe van energieonafhankelijkheid
Momenteel is één derde van de energievoorziening van de Europese Unie afkomstig van derden, voornamelijk uit Rusland, waardoor het idee van energieonafhankelijkheid wordt bespot. Mycle Schneider, een in Parijs gevestigde adviseur voor kernenergie, is van mening dat de term energieonafhankelijkheid op de lange termijn een overschat concept is, vaak misbruikt.
“We handelen in allerlei dingen en energie is er maar één van,” vertelde hij Emerging Europe bij de lancering van zijn World Nuclear Industry Status Report 2019.
Robert Kleiburg, voormalig programmamanager bij Shell en oprichter van het Nederlandse energieconsultancybedrijf Recoy, is het daarmee eens.
“Het helpt om gas uit de EU zelf te krijgen, maar het is al lange tijd een importeur van energie, en dat zal het in de toekomst blijven, in de vorm van aardgas en later hernieuwbare energie uit zonnigere en winderiger plaatsen,” hij zegt.
Voor Francis Perrin, senior fellow bij het Beleidscentrum voor het Nieuwe Zuiden en bij het Franse Instituut voor Internationale en Strategische Zaken, is een realistischer doel voor EU-landen geen energieonafhankelijkheid, maar een vermindering van de afhankelijkheid.
“De Europese Unie in het algemeen, en Frankrijk in het bijzonder, zal nog lang afhankelijk blijven van de invoer van aardgas,” vertelde hij Emerging Europe. “Frankrijk importeert 99 procent van zijn gasbehoeften en voor de hele EU is het overeenkomstige aandeel ongeveer 66 procent. Dus een ander doel is om bronnen te diversifiëren als middel om de energiezekerheid te vergroten. ”
Vanaf 2020 zal de EU voor het eerst gas rechtstreeks importeren uit de Kaspische Zee (met name uit Azerbeidzjan) en zal het andere bronnen zoals vloeibaar aardgas (LNG) uit de VS en het oostelijke Middellandse-Zeegebied gaan gebruiken.
“Op de langere termijn is de EU van plan haar afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen om de klimaatverandering te bestrijden. Deze ambitie impliceert een zeer belangrijke toename van energie-efficiëntie en een enorme ontwikkeling van hernieuwbare bronnen, met name wind- en zonne-energie. Maar dit zal lang duren, ‘ging de heer Perrin verder.
Diversificatie
Volgens de laatste gegevens van de Europese Commissie is ruwe olie veruit de grootste EU-importgrondstof voor energie (70 procent), ruim voor aardgas (19 procent).
Rusland was de grootste leverancier van aardgas aan de EU, zowel in 2017 als 2018; de enige andere partners met een aanzienlijk aandeel in de totale invoer buiten de EU waren Noorwegen, Algerije en Qatar.
“De Europese Unie is het afgelopen decennium een deel van haar energievoorzieningen gaan diversifiëren, omdat door bezuinigingen langs onze oostgrenzen duizenden gezinnen in de winter bevriezen, terwijl onze industrieën worstelden om de productie te handhaven,” vertelde Pete Harrison, uitvoerend directeur voor EU-beleid bij de European Climate Foundation, aan Emerging Europe.
“Maar het importeren van gas uit het buitenland zal nooit dezelfde energiezekerheid kunnen bieden als een efficiënt, flexibel energiesysteem op basis van in eigen land geproduceerde hernieuwbare energie, noch zal gas dezelfde kansen voor banen en groei kunnen bieden,” vervolgde hij.
Klimaatverandering bestrijden met gas?
“Het is tijd dat de EU de voordelen van energiebesparing door decarbonisatie volledig omarmt”, zegt Harrison.
Ondanks het feit dat veel landen het eens zijn geworden over het verminderen van broeikasgasemissies, halen veel landen hun doelstellingen niet. Duitsland wilde de uitstoot met 40 procent verminderen tegen 2020, 55 procent tegen 2030 en tot 95 procent tegen 2050. De Duitse regering heeft echter onlangs aangekondigd dat het land zijn doelstelling voor volgend jaar zal missen en daarom het op zes na de grootste producent van broeikasgasemissies zal blijven in de wereld.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel is altijd beschouwd als een vechter tegen klimaatverandering, maar recente ontwikkelingen suggereren het tegenovergestelde. Duitsland is één van de belangrijkste promotors van de Nord Stream 2-pijpleiding die Russisch gas via de Baltische Zee aan Duitsland zal leveren.
De World Nuclear Association heeft beweerd dat Duitsland wel op koers zou zijn om de doelstellingen te halen als het prioriteit had gegeven aan het sluiten van kolencentrales in plaats van kerncentrales. Om te voorkomen dat de doelstellingen in 2030 worden gemist, heeft de regering een som van 54 miljard euro onthuld met maatregelen zoals het opzetten van een emissiehandelssysteem dat de kosten voor koolstofdioxide, geproduceerd door brandstoffen in transport en verwarming, zal bepalen.
De Duitse milieuminister Svenja Schulze beschreef deze som als een “nieuw begin voor het Duitse klimaatbeleid”. Voor Greenpeace is de belasting echter “belachelijk laag”.
“De grote coalitie kan het klimaat niet beschermen”, aldus Martin Kaiser, hoofd van Greenpeace Duitsland. “Zowel de CDU als de SPD missen de morele verantwoordelijkheid en de politieke moed om onze toekomst veilig te stellen. Zelfs na maanden van onderhandelingen biedt kanselier Merkel slechts een bundel maatregelen die ver achterblijven bij de verplichtingen van het Klimaatakkoord van Parijs. “
“De nieuwe noodzaak is om te streven naar nul broeikasgasemissies. Maar de vrijgemaakte som verzamelt alleen individuele maatregelen om een kortetermijndoelstelling te halen, zonder een duidelijke visie over hoe fossiele brandstoffen volledig kunnen worden afgebouwd, “voegde Niklas Höhne, oprichter van het New Climate Institute en professor aan Wageningen University, er aan toe.
Duitsland is voor zijn energieverbruik in feite voor 26,5 procent afhankelijk van aardgas, éénvan de redenen waarom het de Russische Nord Stream 2-pijpleiding heeft gesteund.
Nord Stream 2 zal naar verwachting begin 2020 voltooid zijn en zal elk jaar 55 miljard kubieke meter aardgas leveren, wat ongeveer 106 miljoen ton CO2-uitstoot produceert, evenals methaan, een bijproduct van brandend gas waarvan wordt aangenomen dat het 120 keer meer heeft invloed op de atmosfeer dan CO2.
Is aardgas milieuvriendelijker?
De energiestrategie van de EU voor 2050 is erop gericht om de uitstoot van broeikasgassen met 80 tot 95 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Er zijn echter bijna een dozijn geplande of in aanbouw zijnde gasvelden en pijpleidingen (tegen 2025) op het continent.
De heer Perrin legde uit dat op milieugebied de ergste fossiele brandstof steenkool is. Olie, zegt hij, is beter dan steenkool en gas is beter dan olie.
“Het is belangrijk omdat deze twee energiebronnen concurrenten zijn in de energiesector”, zegt hij. “Om klimaatverandering te bestrijden, zou het nuttig zijn om in deze belangrijke sector aardgas door steenkool te vervangen, omdat dit de CO2-uitstoot met 50-60 procent zou verminderen. Dit zou natuurlijk niet genoeg zijn, maar gas kan een deel van de oplossing zijn op een wereldwijd niveau. ”
Koolstofemissies vinden echter plaats tijdens de volledige levenscyclus van aardgas, met name tijdens winning, infrastructuurbouw, transport en opslag. Pijpleidingen kunnen ook breken, wat kan leiden tot lekkage van methaan.
“Gas is slechts een beetje schoner dan olie en kolen, en het probleem van methaanlekkage kan elk relatief klimaatvoordeel wegnemen”, zegt Harrison. “Maar investeerders moeten er twee keer over nadenken om hun geld in een oplossing en infrastructuur te steken die niet compatibel is met de koolstofarme economie die nodig is om gevaarlijke klimaatverandering af te wenden en waaraan bijna alle Europese regeringen zich in 2050 hebben verbonden. De Europese Investeringsbank stelde voor om alle investeringen in fossiele brandstoffen na 2020 te beëindigen, inclusief aardgas. ”
Volgens het Oostenrijkse gasbedrijf OMV, een Nord Stream 2-partner, is gecomprimeerd aardgas (CNG) momenteel de meest betaalbare manier om de uitstoot in het wegverkeer te verminderen.
“Hedendaags, 23 procent minder CO2, 75 procent minder stikstofoxide en bijna geen deeltjesemissies behoorlijk overtuigende statistieken ten gunste van CNG”, leest een verklaring naar Emerging Europe. “En als we kolen zouden vervangen door aardgas in heel Europa, zouden we 50 procent van de totale CO2-uitstoot op het gebied van elektriciteitsopwekking kunnen verminderen. Dit maakt aardgas de ideale partner voor duurzame energie. ”
Winsten overwinnen sociale en geopolitieke aspecten
Europa’s afhankelijkheid van het Russische gas is niet alleen een zorg voor het milieu, maar weerspiegelt ook politieke kwesties. Energie is tenslotte politiek.
“De kernvraag is dat de EU met dit project en met de Turkse stroom haar afhankelijkheid van Russisch gas en Gazprom zou vergroten, hetgeen niet in overeenstemming is met de doelstellingen van de energie-unie”, aldus de heer Perrin.
En terwijl het gas uit Rusland importeert, riskeert de EU ook haar politieke invloed te importeren. In feite heeft de Europese Commissie het project van Gazprom niet goedgekeurd, niet in het minst omdat Rusland onder EU-sancties blijft vanwege zijn steun aan separatisten in Oekraïne. De EU heeft beleidswijzigingen doorgevoerd om Nord Stream 2 te onderwerpen aan de regelgevingsparaplu van de EU en deze hervormingen worden momenteel door Gazprom aangevochten bij het Europese Hof van Justitie.
Veel landen in Oost-Europa, met name Polen, de Baltische staten en Oekraïne, verzetten zich tegen Nord Stream 2, deels vanwege de verwachting van een verlies van transitokosten en deels wegens de vrees dat hun economische en fysieke veiligheid in gevaar zou komen als het project voltooid is.
Gazprom beweert dat het vermijden van Oekraïne de pijpleiding Europa zou beschermen tegen onverwachte onderbrekingen of bezuinigingen op de gasvoorziening, zoals die zich voordeden tijdens het piekvraagseizoen in 2005-06 en 2008-09. Maar het was eigenlijk Gazprom zelf die de levering stopte in reactie op de poging van Oekraïne om gas via binnenlandse pijpleidingen naar de Europese Unie te leiden. De afsluiting trof onmiddellijk landen zoals Hongarije of Duitsland, die sterk afhankelijk zijn van de invoer van Rusland.
Hetzelfde Duitsland dat volgens R. Andreas Kraemer, emeritus directeur van het Ecologic Institute in Berlijn, de enige makelaar van Russisch gas in Europa wil zijn, waardoor nu landen naar het oosten worden vervreemd.
“Natuurlijk zullen er ook geopolitieke aspecten van de energietransitie zijn, omdat Nederland en Europa afhankelijk zijn geweest van de invoer van veel bronnen, niet alleen gas,” zei Kleiburg. “Op de kortere termijn speelt gas een rol omdat het kolen en olie uit de economie duwt, maar op langere termijn zal het concurrentie ondervinden van hernieuwbare energiebronnen.“
Add Comment