De Nederlandse gasproductie zal naar verwachting tot ongeveer 10 bcm in 2025 dalen, iets meer dan 10 procent van het productieniveau van 2013. Binnen de EU is Nederlands gas tot nu toe grotendeels vervangen door Russisch gas. In vergelijking met het gas uit Groningen heeft Russisch gas echter een CO2-voetafdruk, die ongeveer 30 procent groter is.
Voor Nederland betekent het vervangen van Nederlands gas door Russisch gas een verregaande teloorgang van alle vooruitgang die wordt geboekt door het vergroten van het aandeel van hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix. Dit heeft nauwelijks een rol gespeeld bij de besluitvorming over gasleveringen. Dat zou anders moeten.
De ondergang van de Nederlandse gasproductie
De werkelijke redenen achter het stoppen van de Groningse gasproductie waren veel complexer dan de kleine aardbevingen waaraan dit gewoonlijk wordt toegeschreven.
Grote multinationale ondernemingen zijn duidelijk niet populair geworden in Nederland en geen enkele onderneming is zo impopulair als de olie- en gasgiganten zoals Shell en ExxonMobil (waarvan joint venture NAM het Groningenveld beheerde). Bezorgdheid over klimaatverandering heeft hier een belangrijke rol gespeeld.
De 2.000 schadeclaims na de Huizinge aardbeving in 2012 (de grootste die werd geregistreerd) waren inderdaad aan deze aardbeving gerelateerd . Er was een nauw verband tussen de locatie van deze claims en de locatie van deze aardbeving. De 40.000 schadeclaims in 2015 en 2016, jaren met een fractie van de seismische intensiteit van 2012, vertoonden geen enkele correlatie met de kleinere aardbevingen in deze jaren en hielden grotendeels geen verband met aardbevingen.
NGO’s en linkse politici slaagden erin de moeilijkheden die het gasbedrijf had met de grote toename van claims alsook hun terughoudendheid om alle latere claims te betalen te framen als bezuinigende multinationale ondernemingen die een paar euro’s meer willen verdienen ten koste van slecht behandelde burgers. Deze opzet was zo succesvol dat het voor de regering erg moeilijk werd om een voortzetting van de gasproductie vanuit een electoraal standpunt te verdedigen.
Het verlies van een maatschappelijke acceptatie voor de Groningse gasproductie was de achtergrond waartegen een aantal wettelijke en regelgevende maatregelen werden genomen die een voortzetting van de gasproductie zeer moeilijk maakten. Een omkering van de bewijslast en de toepassing van een strikte veiligheidsnorm brachten kosten met zich mee die tot enkele tientallen miljarden euro’s konden oplopen.
Schaliegas heeft nooit de maatschappelijke acceptatie gekregen om in Nederland te opereren, Groningse gas heeft het verloren en de productie uit resterende kleinere onshore gasvelden staat op het punt het te verliezen. Nieuwe vergunningen worden niet langer verleend en het boren van nieuwe putten is vrijwel onmogelijk geworden door de weerstand van NGO’s en lokale overheidsinstanties.
De grote koolstofvoetafdruk van Russisch gas
Het gasverbruik binnen de EU-28 is geleidelijk gestegen sinds 2015. De EU ETS-prijs is nu een venster ingegaan dat optimaal is voor gas: hoog genoeg om steenkool te schaden en niet zo hoog dat het hernieuwbare energiebronnen overmaats bevordert. De omschakeling van steenkool naar gas in landen als Duitsland en Spanje heeft geleid tot een relatief grote toename van het gasverbruik in 2019.
De dalende lokale gasproductie en het toenemende gasverbruik van de EU hebben tot een toenemende invoer uit Rusland geleid. Vanaf 2014 steeg deze invoer van ongeveer 140 tot 200 bcm.
Het verbranden van nationaal gas resulteert in broeikasgasemissies van ongeveer 56g CO2eq / MJ (gram CO2-equivalent per megajoule; andere uitgestoten broeikasgassen worden omgezet in CO2 ). De productie en het transport van gas die in NW Europa wordt geproduceerd draagt slechts enkele grammen bij aan de totale koolstofvoetafdruk. De productie en het transport van Russisch gas voegen ongeveer 20 gram er aan toe (vergelijkbaar met die van de invoer van LNG).
Verschillende componenten dragen bij aan de grote koolstofvoetafdruk van Russisch gas. Ongeveer 10 procent van het gas dat via het pijpleidingsysteem in Siberië binnenkomt, wordt in compressorstations verbrand die gas door de pijpleidingen duwen. Het Russische pijpleidingsysteem is zodanig ontworpen dat relatief grote hoeveelheden gas nodig zijn voor transport – hetgeen de zeer lage kosten voor het produceren van gas in Rusland weerspiegelt.
Methaanlekken komen relatief veel voor in Rusland (zeer onzekere schattingen nemen aan dat dit ongeveer twee procent van het geproduceerde gas is) en methaan is een veel krachtiger broeikasgas dan CO2. Methaanlekken zijn gerelateerd aan veel verschillende oorzaken, zoals het falen van verschillende hardwarecomponenten, opzettelijke ontluchting tijdens onderhoud en onvolledig affakkelen.
Nu de Europese gasimport waarschijnlijk verder zal toenemen en met Nord Stream 2 en Turkstream bijna voltooid, zal de totale wereldwijde koolstofvoetafdruk van gasverbruik in de EU verder toenemen. Aangezien de meeste van deze emissies in Rusland zullen plaatsvinden, zal dit de Europese landen niet belemmeren om hun emissiedoelstellingen te halen – maar voor ons wereldwijde klimaat is dit niet relevant: alle uitgestoten CO2-moleculen zijn gelijk.
Op weg naar een evenwichtigere besluitvorming over de aardgasvoorziening
Het zegt iets over de bloeiende staat van de Nederlandse economie dat de Nederlanders zich gemakkelijk kunnen veroorloven om ongeveer 500 bcm (ter waarde van ongeveer 75 miljard euro) Groningse gas in de grond te laten. Het zegt iets over de naïviteit van de Nederlanders, die zich op een vermeende veilige afstand van Rusland bevinden, dat deze beslissingen werden genomen zonder enige overweging voor de continuïteit van de gasvoorziening in de EU.
Het zegt iets over de moeilijkheid om complexe technische kwesties aan het grote publiek uit te leggen, in een wereld waar snel en soms nepnieuws de publieke opinie steeds meer vormgeeft, dat de Nederlandse overheid het gevoel had dat ze vanuit een electoraal oogpunt weinig keuze had om de productie in Groningen zo snel mogelijk moest stopzetten.
We moeten tot een meer evenwichtige besluitvorming over energie komen, waarbij betaalbaarheid, voorzieningszekerheid en klimaat de nodige aandacht krijgen. Voor het klimaat moet ook rekening gehouden worden met de wereldwijde voetafdruk van activiteiten in plaats van zich uitsluitend op landelijke doelen te concentreren. Het bemoeilijken van de gasproductie in NW-Europa (en het vervangen van lokaal gas door Russisch gas) helpt niet. Het verminderen van het verbruik van fossiele brandstoffen wel.
Add Comment